Verschenen in: Lokaal Bestuur, oktober 2012
Geschreven door: Kirsten Verdel

In juni is de eerste Jan Schaper leergang van het van de Partij van de Arbeid van start gegaan. Deze leergang is bedoeld voor PvdA-leden die overwegen zich te kandideren als raadslid bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2014. Lokaal Bestuur sprak met de bedenkster van de leergang, Vera Bos. En natuurlijk ook met twee studenten uit de eerste lichting over hun ervaringen: Harry Gerritsen en Janet van der Wal.

Wie: Vera Bos
Wat: Beleidsmedewerker opleiding & ontwikkeling
Waar: Landelijk partijbureau, Amsterdam

Om maar bij het begin te beginnen: wie is Jan Schaper?
‘Jan was een van de apostelen van onze beweging. Hij werd in 1868 geboren en was al op jonge leeftijd aan het werk. Eerst als winkelbediende, daarna als schilder. Tot hij in 1884 van een steiger viel en zijn werk niet meer kon doen. Tijdens zijn herstelperiode kwam hij in aanraking met de Sociaal-Democratische Bond (SDB) en hij werd lid van de afdeling in Groningen. Uiteindelijk was hij samen met elf anderen een van de oprichters van de SDAP, een van de zogeheten ‘twaalf apostelen’ dus. Daarna is hij nog jaren politiek actief geweest, onder andere als gemeenteraadslid in Groningen en Rijswijk, gedeputeerde in Zuid-Holland en Tweede Kamerlid. Voor de leergang ben ik op zoek gegaan naar een bevlogen persoon die echt uit het lokaal bestuur afkomstig was. Schaper was de perfecte keus. Een echte arbeider.’

Wanneer is de leergang begonnen?
‘De eerste leergang is in juni van start gegaan. We hebben een tijdpad gemaakt dat het mogelijk maakt om in de aanloop naar 2014 twee keer een leergang te kunnen doen. De eerste loopt dus al, maar voor de tweede kunnen belangstellenden zich nog eenvoudig aanmelden. De tweede leergang start pas in januari.’

Hoe ziet de leergang er uit?
‘Er doen 160 mensen mee aan de leergang, die uit twee fasen bestaat. De eerste fase bestaat uit drie bijeenkomsten ter kennismaking met het raadslidmaatschap: wat houdt het in, hoeveel tijd kost het, hoe werkt een fractie, hoe zit het stadhuis in elkaar? Dat soort vragen. Daarna kunnen ze kiezen of ze wel/niet door willen en dan volgt fase twee over het handwerk van het raadswerk: hoe werkt de financiële cyclus, hoe maak je een motie? Daar starten we eind september mee. Tussendoor moeten de deelnemers een compententietest maken, voor zichzelf. Op die manier krijgen ze een beter beeld van hun mogelijkheden: waar ben ik goed in, wat zou ik verder moeten ontwikkelen? Die test kan ook voor zittende raadsleden ingezet worden, indien gewenst. Fase twee duurt overigens vier hele zaterdagen. Twee daarvan worden regionaal georganiseerd, de andere twee landelijk. Dan komen alle deelnemers dus bij elkaar. Regionaal zitten we op zeven plekken. Het partijbureau maakt de inhoud, coördinatoren uit de gewesten regelen zalen en docenten, vaak ervaren raadsleden en wethouders. En er wordt veel met simulatiespellen gewerkt.’

Wat is het doel van de leergang?
‘Het doel is om mensen zelf te laten nadenken of het raadslidmaatschap wel iets voor ze is, verwachtingsmanagement dus. Dat ze niet na een jaar eruit stappen of teleurgesteld zijn omdat het niet is zoals ze hadden gedacht. Tegelijk geeft het mensen ook een vliegende start, omdat ze al een aantal dingen weten en niet het eerste half jaar bezig zijn om dat te ontdekken.’

Is er niet eerder iets soortgelijks geweest?
‘Ja, de Wibautleergang bijvoorbeeld, maar die startte pas ná de verkiezingen. Veel deelnemers zeiden: “dit hadden we eerder moeten weten”.’

Hoe kunnen mensen zich aanmelden?
‘Regionale scouts zoeken actief naar mogelijke deelnemers. Je kunt je ook zelf aanmelden op www.pvda.nl/opleidingen. Vanaf oktober staat daar de informatie en aanmeldmogelijkheid voor het tweede deel van de leergang op.’

Wie: Janet van der Wal
Wat: Directeur-eigenaar reïntegratie- en uitzendbureau
Waar: Donkerbroek, Friesland

Ben je al lang actief binnen de PvdA?
‘Ik ben in januari lid geworden. Ik twijfelde – niet slaan – tussen de VVD en de PvdA. Marco Florijn gaf eigenlijk de doorslag. Vanuit mijn werk bij een re-integratiebureau leerde ik hem kennen. Ik vond het erg leuk hoe hij met zaken omging. Daar komt bij dat Friesland sowieso behoorlijk rood is. Bovendien ken ik Lutz Jacobi. Dat samen was al bijna genoeg. Toen ik de oproep voor de Den Uyl leergang zag, dacht ik: doen! Dat was mijn eerste entree in de partij. Ik heb sindsdien Ronald Plasterk met zijn campagne geholpen en ik ben aspirant-lid voor het bestuur in Ooststellingwerf. Het selectieweekend van de Den Uyl leergang ben ik helaas niet doorgekomen.’

Hoe ben je bij de Jan Schaper leergang uitgekomen? Wil je raadslid worden?
‘Dat komt door Vera Bos. Na dat selectieweekend zei ze tegen mij: ‘Je bent nu nog niet helemaal geschikt voor de Den Uyl leergang, maar we willen je ook niet laten gaan. Op basis van het selectieweekend hadden ze een goed beeld van me gekregen. Ze zeiden dat ik een vrij eenzijdige kennis had: ik wist alles van sociale zaken en werkgelegenheid, maar bijna niets over andere zaken. Ook moest ik leren om mijzelf meer zichtbaar te maken in een groep. Vera stelde de Jan Schaper leergang voor, zodat ik kon leren hoe de hazen lopen. Ik vond dat een geweldig idee. Ik ben het dus niet per se gaan doen om raadslid te worden, maar om te zien wat raad en wethouders nu precies doen. Rommelen ze maar wat in de marge, of weten ze echt het verschil te maken?’

Wat vind je van de opbouw en inhoud van de leergang?
‘Er zijn nu twee sessies geweest en die vond ik ontzettend leuk. Het past ook echt bij de partij. De VVD vond ik statisch en formeel, de Jan Schaper leergang is juist een hele fijne, open wijze om kennis te maken met de raad. De afgelopen keer was er een wethouder uit Assen, Jaap Kuin, een aimabele man die vertelde hoe hij tegen zaken aankeek. Hij was zo eerlijk en open! Bijvoorbeeld toen werd gevraagd of hij rekening houdt met komende verkiezingen als hij in de huidige situatie een besluit moet nemen. Hij zei toen niet heel happig te zijn op besluiten die electoraal onhandig zijn. Dat vond ik heel eerlijk.’

Wat heb je tot nu toe geleerd?
‘In de eerste twee sessies werd vooral duidelijk wat voor impact het raadslidmaatschap heeft op je leven. Hoeveel tijd het kost, hoe mensen in je omgeving tegen je aankijken. Op feestjes word je al snel een vraagbaak. Ik vond de rollenspellen in de sessies trouwens erg lastig, je wordt echt voor de leeuwen gegooid. Zeker als je minder kennis over bepaalde onderwerpen hebt is dat lastig. Maar ook daar leer ik weer veel van.’

Wat zou er nog beter kunnen aan de leergang?
‘Je krijgt constant alle ruimte binnen de trainingen om op- of aanmerkingen te geven, vragen te stellen, onderwerpen aan te snijden, dat is echt heel leuk. Ik zou nu niets weten wat beter moet!’

Denk je dat de leergang ook toegevoegde waarde biedt voor mensen die al raadslid zijn?
‘Oei, moeilijk. Ik vind het altijd belangrijk om onderricht te krijgen, want je pikt er altijd iets uit. De leergang is heel interactief. Natuurlijk zitten er dingen bij die je al weet, maar ik weet dat er ook oud-raadsleden meedoen, dus die zien er kennelijk ook toegevoegde waarde in.’

Vind je dat de PvdA voldoende opleidingsmogelijkheden biedt?
‘Ik vind dat er heel goed wordt meegedacht. De partij weet dat ik bepaalde ambities heb, maar dat ik nog niet goed weet hoe ik dat vorm moet geven. Ik word daar goed in geholpen. Ik zou ook wel geïnteresseerd zijn in een soort beroepentest: wie ben je nou, waar pas je nou, waar kom je tot je recht? Dat zou ook wel leuk zijn. Test me nou eens door en kijk nou waar ik beste pas. Daar zou ik ook wel voor willen betalen!’

Wie: Harry Gerritsen
Wat: Project- en interim-manager gebiedsontwikkeling
Waar: Arnhem, Gelderland

Waarom ben je de leergang gaan doen?
‘De leergang biedt me de mogelijkheid om me goed te oriënteren op een toekomstig raadslidmaatschap voor de PvdA. Ik werk al ruim 20 jaar voor gemeenten, eerst vijftien jaar als gemeenteambtenaar en nu meer dan vijf jaar als gedetacheerde bij diverse gemeenten. Ik wil mijn kennis en ervaring graag kwijt in een raadslidmaatschap.’

Hoe ben je achter het bestaan van de leergang gekomen?
‘Via het bestuur van de afdeling Arnhem kreeg ik een mail over de leergang. Ik vind het leuk dat ze zo actief zijn en goed communiceren met de leden.’

Wat vind je van de opbouw en inhoud van de leergang?
‘Hoewel ik al behoorlijk wat ervaring heb met de politiek-bestuurlijke gang van zaken binnen een gemeente – daarnaast ben ik ook jurist – had ik het sterke gevoel dat deze leergang meerwaarde zou bieden. De opbouw van het programma en de verdeling in twee fasen, oriëntatie op het raadslidmaatschap en een verdieping in de partij en de politiek, zagen er goed uit. Na twee bijeenkomsten heb ik me al opgegeven voor fase 2. De toegevoegde waarde komt absoluut ook door de aanwezigheid van PvdA’ers uit de praktijk, voor lezingen of spelsimulaties. Dat zijn meestal raadsleden of wethouders en hun persoonlijke verhalen zijn bijzonder leerzaam! De huiswerkopdracht om een fractie- en raadsvergadering bij te wonen, is ook geen strafwerk. De Arnhemse fractie heeft vier deelnemers heel hartelijk ontvangen en we hebben veel geleerd over het bedrijven van gemeentepolitiek.’

Wat zou er nog beter kunnen? Moet er iets bij? Of moeten er juist zaken verdwijnen?
‘Er zijn nog maar twee bijeenkomsten geweest, dus ik kan het geheel nog niet overzien. Maar het smaakt al naar meer, dus kan het nog beter? Ik vraag me wel eens af of alle deelnemers wel een goed overzicht over het hele verhaal hebben, namelijk het functioneren van een gemeente en de bevoegdheden van een gemeenteraad. Die theorie blijft wat aan de oppervlakte. Maar ik heb ook stellig het gevoel dat iedereen al flink wat ‘voorkennis’ hebben, dus dat is misschien niet voor alle deelnemers een gemis.’

Denk je dat de leergang ook toegevoegde waarde biedt voor mensen die al raadslid zijn?
‘Ik sluit niet uit dat de leergang toegevoegde waarde kan hebben voor de zittende raadsleden. Het kan je aanzetten tot nadenken en je kunt jezelf daardoor verbeteren. Het is echter de vraag of je dan gemengde groepen zou moeten samenstellen van ervaren en onervaren deelnemers.’

Vind je dat de PvdA in zijn algemeenheid voldoende opleidingsmogelijkheden biedt?
‘Als ik zie wat er aan mogelijkheden voorbij komt in een jaar, dan vind ik dat er echt een rijk aanbod is aan opleidingsmogelijkheden. Als er andere leden zijn die nog iets missen, dan kunnen ze dat toch melden bij de partij? De leergang bevalt me uitstekend. Ik kijk al uit naar de rest en ik kan het iedereen aanbevelen, zelfs als je geen raadslid wilt worden. Het is immers zeker geen verspilde moeite om meer te leren over de gemeentepolitiek. Zelf hoop ik met de opgedane kennis en vaardigheden als toekomstig raadslid de directe woon-, leef- en werkomgeving van de inwoners van de gemeente Arnhem beter te kunnen maken.’