Gepubliceerd in het Financieele Dagblad van 12 januari 2008
De kiezer aan zet
KIRSTEN VERDEL
Het werd gepresenteerd als een voldongen feit: Barack Obama gaat de primary in New Hampshire winnen. Met 10 procentpunten voorsprong op Hillary Clinton. Haar verlies werd al geanalyseerd voordat de uitslag van de primary binnen was. “Hillary is toch wel erg onderdeel van het establishment in Washington, Obama staat als relatieve nieuwkomer tenminste écht voor verandering. En hij is zoveel charismatischer, daar kan Hillary niet aan tippen. En dan huilde ze ook nog bijna, een dag voor de verkiezingen.' Ja, het was allemaal heel duidelijk waarom Obama ging winnen in New Hampshire. En focusgroepen “bewezen' dat al deze uitspraken inderdaad resoneerden bij de kiezers.
Maar in het ingewikkelde spel om het presidentschap vergat vrijwel iedereen dat ene kleine feitje waar in de voorafgaande weken juist zoveel nadruk op was gelegd in de berichtgeving: kiezers in New Hampshire zijn zeer onafhankelijk en laten zich de wet niet voorschrijven. “Live free or die' is de officiële slogan van de staat. De kiezers namen dan ook de vrijheid om zelf hun keuze te bepalen. En zo won Hillary Clinton.
De doorgaans redelijk accurate peilingen klopten dit keer niet. Het was niet voor het eerst dat de wetten der verkiezingslogica in deze campagne onderuit werden gehaald: Republikein Mike Huckabee had weinig geld en zou dus geen rol van belang kunnen spelen: hij won Iowa. Partijgenoot John McCain werd in de zomer afgeschreven nadat zijn campagne in een negatieve spiraal terecht was gekomen, waaruit ontsnappen onmogelijk zou zijn: hij won New Hampshire.
Het meest fascinerende aan die laatste overwinning is wellicht het verhaal van de als “independent' geregistreerd staande kiezers. Meer dan 40 procent van alle kiezers in New Hampshire staan geregistreerd als independent. Op de dag van de primary schrijven zij zich in als Republikein of Democraat, brengen hun stem uit en laten zich daarna direct weer uitschrijven. Veel independents die normaal gesproken op een Democraat stemmen, brachten dit keer hun stem uit op John McCain. De redenatie was als volgt: “Mijn favoriet Obama wint bij de Democraten, dus die heeft mijn steun niet nodig, maar McCain heeft wel dat duwtje nodig, om te voorkomen dat Mitt Romney de Republikeinse nominatie wint.' Deze independents stemden nu dus op McCain, terwijl ze in november voor een Democraat zullen stemmen.
Al met al lijkt de kiezer vooralsnog de grote winnaar te zijn in de race naar het Witte Huis. Het spel is spannender dan ooit en er zijn nog steeds veel kanshebbers. In de komende maand kan daar verandering in komen. Op mijn verjaardag, 29 januari, vindt de eerste primary in een echt grote staat plaats: Florida. En op 5 februari houden 22 staten tegelijkertijd hun voorverkiezingen. Er is veel geld nodig om in al die staten tegelijk campagne te voeren. Grondoperaties kunnen niet zo intensief zijn als in Iowa en New Hampshire, dus zal er bijvoorbeeld veel dure zendtijd voor reclamespotjes moeten worden ingekocht. Geld gaat vanaf nu dus een veel grotere rol spelen.
Misschien is de strategie van Rudolph Giuliani, de oud-burgemeester van New York, wel de beste. Hij heeft zich tot heden grotendeels uit het verkiezingsgeweld gehouden: hij is “slechts' veertig keer in New Hampshire op bezoek geweest en heeft daar “slechts' 5 miljoen euro besteed. Hij probeert juist om in Florida voet aan de grond te krijgen. Na de winst van Huckabee in Iowa en die van McCain in New Hampshire is er geen duidelijke frontrunner bij de Republikeinen, dus Giuliani kan als een duveltje uit een doosje naar voren komen. Maar zijn relatieve luiheid kan ook worden afgestraft door de kiezer. Het lijkt wel stratego.
Kirsten Verdel maakt op een Sauvé Scholarship studie van de Amerikaanse presidentsverkiezingen.