Ik zit inmiddels tien dagen in Tokyo, waar ik dagelijks van 09:00 tot 23:00 uur wordt gebombardeerd met informatie over duurzaamheid. En het gebrek daaraan op onze kleine planeet. We hebben het gehad over luchtvervuiling, de olie-industrie, afvalverwerking, eco-producten, biomassa, zonne- en windenergie, kerncentrales, chemische fabrieken en nog 1001 andere dingen. Veel werd gelardeerd met statistieken. Die waren vrijwel zonder uitzondering zeer deprimerend. Om maar een paar kleine voorbeeldjes te noemen:
– Dagelijks worden er wereldwijd 83 miljoen vaten olie geproduceerd. De productie van olie neemt al jaren af, omdat de meeste olie simpelweg al uit de grond is gehaald. De vraag naar olie in 2030 zal echter 223 miljoen vaten per dag zijn.
– Stel dat de olie straks op is en zonne- en windenergie zijn nog steeds niet rendabel genoeg en je wilt het dan maar oplossen met kerncentrales, dan zou je vanaf vandaag tot en met 2040 elke week (!) een kerncentrale op moeten leveren. En daarna zou de voorraad uranium binnen 20 jaar op zijn.
Afijn, ik kan wel een hele waslijst op gaan noemen, maar dan haken jullie toch af, want het belangrijkste wat ik de afgelopen tien dagen geleerd heb is wellicht dat niemand er echt om geeft. Iedereen denkt dat alles wel goed komt, nu we immers weten dat het milieu gered moet worden. ‘Het wordt wel opgelost’, is de algemene opvatting. Door wie? Door anderen natuurlijk. Door ‘de’ politiek, of door ‘de industrie’ of door ‘de’ wetenschap. Maar nooit door jezelf. Tuurlijk, ‘s avonds het licht in de keuken uitdoen als je in de woonkamer tv kijkt, dat willen we best doen. Geweten gesust, wij doen gezellig mee met het redden van de wereld. Maar ondertussen kopen we massaal vervuilende en niet-duurzame producten. En we doen daar *allemaal* aan mee, ik ook.
Neem de discussie die we gisteren hadden over watergebruik. Momenteel hebben 1 miljard mensen geen toegang tot schoon drinkwater. In 2030 zal dat aantal gestegen zijn tot 2,5 miljard. Steeds meer waterbedrijven op de planeet worden geprivatiseerd. Dat zou namelijk goed zijn voor de economie blablabla. In de praktijk is vooral te zien dat de prijs van water wereldwijd stijgt, dat de kwaliteit van drinkwater niet omhoog gaat, dat het onderhoud aan watersystemen slecht is en dat er weinig interesse is in het produceren van schoon tapwater. Daar is immers geen serieus geld mee te verdienen. Waarmee dan wel? Met water in flesjes. Meer dan 100 miljard dollar omzet per jaar levert dat op. Het produceren van flessen water kost echter olie en andere fossiele brandstoffen, moet getransporteerd worden en uiteindelijk houd je een plastic product over wat weer gerecycled moet worden, wat vaak niet gebeurt. Tapwater is vaak van dezelfde kwaliteit. Soms zelfs beter, omdat de regels voor tapwater doorgaans strenger zijn dan die van flessen water!
Eergisteren moest een groepje in onze cursus een poster maken om het gebruik van flessen water te ontmoedigen. ‘Tap water’, stond er als opdracht op de poster die zij ontwikkelden. Een mooie poster, heldere boodschap. En vandaag zit iedereen in de groep gewoon weer flesjes water leeg te drinken. Niemand drinkt kraanwater.
Mijn voorlopige conclusie is dat al het gepraat over een beter milieu nu eindelijk eens afgelopen moet zijn. We zijn te veel ingesleten in onze gewoonten en onze gemakzucht. We gaan niet zomaar veranderen, daar is meer voor nodig. Financiele prikkels bijvoorbeeld. Maak luxe-producten maar flink duurder. Het is -bijvoorbeeld- absurd dat je voor 40 euro naar Barcelona kunt vliegen! Strengere wet- en regelgeving voor productie van vervuilende goederen is ook noodzakelijk. En ja, dat zal ten koste gaan van bepaalde economische sectoren op de korte en wellicht middellange termijn, maar zonder die maatregelen zal er geen sprake zijn van een… lange termijn. Want dan vernietigen we onszelf gewoon.
Ik was dan ook niet blij met de boodschap van onze minister Cramer vandaag, in een interview met het Nederlands Dagblad (te lezen op dit adres). Ze zei daarin onder andere: ‘Het moet vanzelfsprekend worden om in je dagelijkse leven te letten op duurzaamheid.’ Ik ben het daar dus niet mee eens. Het moet juist vanzelfsprekend zijn om duurzaam te leven!
Ook gaat Cramer in op de vraag: ‘Dus toch een verbod op de jacuzzi in de tuin?’. Ze antwoordt daarop: ‘Ik wil niet zomaar iets verbieden. De vraag is: zijn we in staat een jacuzzi in de tuin te zetten zonder het milieu te belasten?’ Het lijkt mij dat de vraag juist is: waarom wil je per se een jacuzzi in je tuin? Want natuurlijk kan dat niet zonder het milieu te belasten. We waren eerder deze week bij het hoofdkantoor van Panasonic hier in Tokyo, en daar hadden ze een eco-huis staan waar we door trotse medewerkers werden rondgeleid. Dankzij zonne-energie en stadsgas konden ze het huis draaiende houden. Dus ook de 100 inch (!!!!) HD-televisie. Dan vraag ik me dus af: waarom wil je in vredesnaam een televisie van 100 inch? En een monitor in je keuken waarop je recepten kunt opzoeken? En elektrische massagestoelen in de logeerkamer? Allemaal overbodige dingen, die om geproduceerd te worden ook enorm veel milieukosten met zich meedragen.
Cramer vervolgt: ‘Hoe kunnen we milieubewust handelen zo vanzelfsprekend maken dat iedereen het doet, zonder het bestraffende vingertje te gebruiken.’ Mijn antwoord: niet dus. Gebruik dat bestraffende vingertje gewoon wel. Kinderen die opgroeien horen ook niet voor niets dat ze hun groenten op moet eten, ook al vinden ze dat wellicht niet lekker. Het is wel gezond. Mensen zijn eigenwijs en gemakzuchtig. Soms is een negatieve prikkel nodig om gedrag te doen veranderen.
De laatste quote van Cramer: ‘Tja, sommige mensen in de milieubeweging zeggen: geeft iedereen een CO2-budget. Verbruik je meer energie, dan wordt dat zwaar belast. Vliegen zou dan bijvoorbeeld heel duur worden. Dat klinkt als een ferme uitspraak, maar ik ga niet zomaar iets opleggen.’ En toen klikte ik een beetje boos van de website weg, want hoezo zomaar? We weten met zijn allen dat de planeet op dit moment in rap tempo richting uitputting gaat, dus hoezo zomaar? Welke lobby is er het afgelopen jaar bezig geweest om alle wijsheid uit Cramer weg te bikkelen? En wie zorgt ervoor dat ze op haar strepen gaat staan en het opneemt voor moeder natuur? Want iemand anders doet het niet. Of….?