Vandaag (14/12) komt het Electoral College bij elkaar. Hier uitleg over hoe dat werkt, aangevuld met wat interessante weetjes. In Amerika worden presidenten niet rechtstreeks gekozen. Dat komt door een compromis dat op de Constitutionele Conventie in 1787 werd gesloten.

Het platteland wilde geen direct gekozen president omdat de steden dan een te grote stempel zouden drukken op de uitslag. Het zuiden -met slaven die niet stemgerechtigd waren- vreesde een sterk noorden en wilde het daarom niet.

Het alternatief had ook nadelen: als het congres de president zou kiezen, zou de president daarvan afhankelijk zijn ipv onafhankelijk: dat zou de scheiding der machten schaden. Dus: er werd op z’n Hollands gepolderd tot het compromis van het Electoral College er was.

Hoe werkt het Electoral College? Op verkiezingsdag stemmen kiezers op hun favoriete kandidaat. De kandidaat met de meeste stemmen in een staat wint. De staat kent vervolgens die winnaar alle electoral votes van de staat toe en geeft die aan de kiesmannen van de winnende partij.

Amerika heeft in totaal 538 electoral votes. Dit aantal is gelijk aan het aantal leden van het Huis (435) + Senaat (100) + DC (3). Elke staat heeft minstens drie electoral votes. Dat levert onbalans op: in Wyoming leveren zo’n 193.000 inwoners al een electoral vote op.

In California krijg je er pas een bij zo’n 718.000 inwoners. De kandidaat die het eerst 270 electoral votes heeft verzameld, wint. De winnaar is dus bekend zodra de uitslagen van de afzonderlijke staten binnen zijn. Het ‘stemmen’ door de kiesmannen is in principe een formaliteit.

Op de eerste maandag na de tweede woensdag in december komen in elke staat de Electors (kiesmannen) bij elkaar op een locatie (meestal de State Capitol) om hun ‘stemmen’ uit te brengen (tijdstip verschilt per staat). Kiesmannen zijn eerder dit jaar al aangewezen of gekozen door de politieke partijen.

Meestal zijn dat loyale partijgenoten. Bill en Hillary Clinton zijn bijv in New York kiesmannen namens de Democratische partij. Kiesmannen zijn gehouden aan de uitslag zoals die door de staat gecertificeerd is, wat dit jaar in alle staten voor of op 8 december gebeurd is.

In 32 staten en in DC moeten de kiesmannen verplicht hun stem uitbrengen op de winnaar van de popular vote. Maar ook in de overige staten mag niet zomaar een stem op iemand anders worden uitgebracht. Dat gebeurt dan ook zelden.

De Supreme Court oordeelde in juli dit jaar dat staten afwijkend stemmen mogen verbieden. Er is nog maar één uitzonderingssituatie waarbij je wel op iemand anders mág stemmen: ‘if a state fails to make a choice’. Maar dat is sinds sinds 1887 niet gebeurd.

Als een kiesman tóch iets anders doet dan stemmen op de winnaar van de popular vote, wordt zo’n kiesman een ‘faithless elector’ genoemd. Er zijn in totaal 165 faithless electors geweest. Bijvoorbeeld 23 in 1836 toen de delegatie uit Virginia zich onthield van stemming.

Er waren 63 faithless electors in 1872, toen Horace Greeley na de verkiezingen maar nog vóór het Electoral College samen kwam overleed. Recenter: in 2000 stemde een kiesman uit DC helemaal niet, in 2004 stemde iemand per ongeluk op Edwards in plaats van Kerry.

In 2016 waren er maar liefst zeven kiesmannen die anders stemden: Vijf kiesmannen die op Hillary Clinton moesten stemmen kozen voor Colin Powell (3x), Bernie Sanders (1x) en Faith Spotted Eagle (1x). Twee Trump kiesmannen kozen voor John Kasich en Ron Paul.

De redenen varieerden: de stemmen voor Powell waren een poging om Trump kiesmannen te verleiden niet op Trump te stemmen. Dat lukte, maar het was niet genoeg.

De stem op Faith Spotted Eagle was een proteststem: Faith Spotted Eagle is een bekend activiste uit Zuid-Dakota. Zij werd de eerste ‘native American’ die een electoral vote voor het presidentschap ontving. De kiesman die dat deed kreeg overigens 1000 dollar boete.

Belangrijk punt om op te merken: er is slechts één keer een kiesman geweest die op de kandidaat van de tégenpartij stemde. Dat was een stem voor Jefferson in plaats van Adams, in 1796. De kans dat kiesmannen die op Biden moeten stemmen dus ineens op Trump stemmen is dus nihil.

Biden heeft met de blauwe staten en de staten waar stemmen op de winnaar van de popular vote verplicht is al 199 electoral votes bij elkaar. Om Trump president te krijgen zouden vele tientallen Democratische kiesmannen op Trump moeten stemmen om de uitslag te wijzigen. Kansloos.

Wat gebeurt er vandaag? De kiesmannen brengen hun stem schriftelijk in zesvoud uit. De enveloppen met stemmen worden naar de Archivist of The United States gestuurd, die ze weer aan de voorzitter van de Senaat geeft: dat is Mike Pence nu.

Op 6/1 is een sessie met het hele congres (Huis+Senaat), waar op alfabetische volgorde de resultaten van alle staten worden gemeld. ‘Alabama, 9 votes for Trump’, etc. Als minstens 1 senator en 1 lid van het Huis schriftelijk (!) bezwaar maken bij een uitslag, volgt een debat.

We zullen vermoedelijk veel woordelijke bezwaren horen, maar zonder dat op papier vast te leggen betekent het niks voor de uitslag. De kans dat er kiesmannen naar een andere kandidaat dan de bedoeling is gaan is om in Trump termen te blijven ‘less than one in a quadrillion’.

Lees: Biden wordt vandaag voor de zoveelste keer bevestigt als winnaar van de verkiezingen. Wordt vervolgd op 6 januari.