Wat valt op in de verkiezingscampagne van 2012? Waar zitten de beste strategen, en hoe wordt er door wie gespind? In de rubriek Campaignwatch kijken we wekelijks door het oog van de expert naar de verkiezingscampagne in de aanloop naar 12 september. Vandaag: hoe kan SP-leider Roemer het tij nog keren?

Kay van de Linde, campagne-expert, adviseerde onder meer Pim Fortuyn en Rita Verdonk:
‘Het zal heel lastig zijn voor Roemer. Doordat de campagne zo laat begonnen is, komt alles neer op de debatten. Zowel Roemer als Rutte wilde een korte, hevige campagne waarin het zou gaan om de SP en de VVD. PvdA-kiezers zouden dan naar de SP lopen om Rutte uit het Torentje te houden, en de VVD zou stemmen weghalen bij het CDA en de PVV.’

‘Dat was het plan, maar Roemer zakte bij de debatten door het ijs. Samsom profiteert er nu van dat hij een gematigde positie inneemt.
Daar komt bij dat Samsom zich uitstekend heeft voorbereid op de debatten. Hij weet alles. In het premiersdebat van RTL gaf hij zelfs als enige het staatsrechterlijk juiste antwoord bij de vraag of Volkert van der G. vervroegd zou mogen vrijkomen. Verder houdt hij zich in en maakt hij een rustige indruk.’

‘Een campagne is een pro-actieve exercitie waarbij je probeert jouw thema onderwerp van de campagne te maken. Tijdens deze campagne is dat geen van de partijen gelukt. Het debat wordt nu gedomineerd door de media, en in zo’n situatie is het free for all. De partijen zijn overgeleverd aan de media, die de morele verantwoordelijkheid voelen om verschillende onderwerpen naar voren te laten komen. In deze situatie komt Samsom het beste naar voren. Hij heeft zijn huiswerk goed gedaan. De anderen, waaronder Rutte, lijken minder scherp. Vanavond zal dat wel veranderen. De anderen gaan nu hun peilen op Samsom richten. Roemer moet proberen om een thema te pakken waarin het verschil met de PvdA duidelijk wordt – maar dat zal moeilijk worden. Roemer zit in een reactieve situatie en daar lijkt weinig aan te doen.’

Kirsten Verdel, bestuurskundige en in 2008 stafmedewerker van Barack Obama:
‘Hij zal het vast ontkennen, maar ik vermoed dat Emile Roemer toch wel wat slapeloze nachten heeft gehad de afgelopen weken. Hij zal zich dan vertwijfeld afgevraagd hebben wat hij anders had moeten doen. Hoe had hij kunnen voorkomen dat de SP wegzakte, terwijl de PvdA onder leiding van Samsom juist de weg omhoog weer wist te vinden? Gekmakend moet het zijn, om steeds te moeten constateren dat je partij zetel na zetel verliest.’

Met nog acht dagen te gaan tot de verkiezingen moet Roemer op z’n minst proberen de vrije val te stoppen. Stabilisatie, daar begint het mee. Maar om nog zetels terug te winnen is meer nodig. Hij heeft een zogeheten gamechanger nodig. En dat is lastig. Want waar in Amerika vaak een ‘running mate’ de oplossing is voor een aangetast imago, kennen we hier dat hele fenomeen niet eens. Maar wat kan er nog wel?’

‘Ten eerste dan een constatering: deze campagne blijkt meer dan ooit om de debatten te draaien, niet om plannen die om de paar dagen via een krant of tv-programma gelanceerd worden. Er komen nog maar liefst vijf debatten. Roemer zal daarin duidelijk moeten maken waarin hij van Diederik Samsom verschilt. Goed, Samsom is misschien een betere debatteerder, maar maakt hem dat ook een betere leider? Dat is het eerste waar Roemer vraagtekens bij zal moeten zetten.’

‘Vervolgens zal hij moeten bewijzen dat hij zelf beter is. Ook zal hij de verschillen tussen de SP en PvdA moeten duiden. Op dit moment zien veel kiezers die twee partijen immers als eenvoudig inwisselbaar. Eén debatje en hup, daar gaan weer honderdduizend kiezers een andere kant op. Want inderdaad: we hebben geen zwevende kiezers meer, maar stuiterende kiezers.’

‘Kortom: Roemer moet het verschil laten zien, op inhoud van beleid, op stijl, op leiderschap. Dat is eigenlijk het enige wat hem nog kan redden. Ten slotte kan hij nog aanhaken op een ijzersterk punt dat Bert Wagendorp afgelopen zaterdag in de Volkskrant maakte: dat deze verkiezingen toch echt om meer zouden moeten gaan dan wie de beste debatteerder is. De juiste vraag moet zijn: wie kan Nederland het beste leiden? Welke persoon, en welke partij(en)? Ook dan komt de formule echter weer terug op: verschil duiden tussen PvdA en SP. Dat is Roemers enige weg.’

‘Maar dan nog denk ik eerlijk gezegd dat het te laat is om nog zetels terug te kunnen pakken. In de peilingen althans, want hoe de daadwerkelijke verkiezingsuitslag zal zijn, durf ik nu ook nauwelijks meer te voorspellen. Zelden ben ik zoveel stuiterende kiezers tegen gekomen als nu.’

Marjolein Kampschreur, ‘digital public affairs’-strateeg bij Fleishman Hillard en in het verleden betrokken bij de campagne van D66:
‘Eerlijk gezegd denk ik dat de SP er zelf weinig aan kan doen om het tij te keren. Het is voor hen hopen op een externe factor van betekenis die het veld helemaal opschudt. Eengamechanger, een gebeurtenis die alle aandacht opslokt en alle campagneverhoudingen omdraait. Wilders droomt bijvoorbeeld al weken van een Grieks failliet, waarna hij zich er als hoeder van de Nederlandse economie op kan werpen en minzaam een ‘ik heb het jullie toch al die tijd al gezegd’ de wereld in kan sturen, en eisen dat dan nu de rest van zijn plannen en ideeën worden uitgevoerd.’

‘Die externe factor die alles voor de SP er zonniger uit zou kunnen laten zien, zou een grote gebeurtenis moeten zijn die op het vlak ligt van zorg, of sociale zekerheid. Een uitzending van een actualiteitenprogramma over de abominabele omstandigheden in een verzorgingstehuis? Een grof schandaal in een ziekenhuis dat teveel winst wilde maken ten koste van de gezondheid van mensen? Een reportage over een arm Nederlands gezin met ondervoede kinderen? Het zou allemaal kunnen, en Roemer zou zichzelf dan kunnen neerzetten als de kampioen mensen redden in nood. Hij zou langsgaan bij de gedupeerden en met indringende blik in de camera kijken en zeggen: ‘dit mogen we toch niet laten gebeuren in dit land?’

‘De echte gamechanger waar Roemer echter op aan het wachten is, is natuurlijk  die ene enorme uitglijder van Samsom. Een moment waarop Samsom een grote fout maakt, of zo driftig uithaalt, dat het veel linkse kiezers in het verkeerde keelgat schiet. Dat het gonst op Twitter, dat GeenStijl fotosoepwedstrijden uitschrijft, dat er verontwaardigde reacties worden geplaatst op de website van de Telegraaf: Roemer wacht op een anti-Samsom viral. Maar Samsom heeft zijn zaken op een rij, en zijn hele organisatie opgelijnd om steeds weer succesvol het Samsom-verhaal te vertellen en te verdedigen. Zoals de dingen er nu naar uitzien, kan Roemer dus lang wachten. Waarschijnlijk tot na 12 september.’

• 
  Kay Van de Linde.

• 
  Kirsten Verdel.

• 
  Marjolein Kampschreur.