Dit artikel verscheen augustus 2012 in: Lokaal Bestuur
Auteur: Kirsten Verdel

We zijn alweer over de helft van de raadsperiode 2010-2014. Dus wordt het tijd voor lokale afdelingen om het scouten van raadsleden voor de volgende verkiezingen op te tuigen, voor zover dat nog niet is gebeurd. Maar hoe pak je het aan? Lokaal Bestuur sprak met drie ervaren rotten en vroeg hun naar de do’s en don’ts van scouten.

Wie: Marianne Witvoet-Swierstra
Wat: oud-vicevoorzitter afdeling Enschede

Wanneer zijn jullie met het scouten van nieuwe raadsleden begonnen?
‘Wij hebben voor de raadsverkiezingen in 2010 een commissie samengesteld die heeft gezocht naar potentiële kandidaat-raadsleden. Het tijdsbestek waarin we dit deden was kort. We zijn afgegaan op adviezen van een aantal personen in het netwerk van de afdeling. Je kunt dat geen écht scouten noemen vind ik.’

Hebben jullie dat met voorgaande verkiezingen ook al in een vroeg stadium gedaan?
‘In de jaren ’90 is er een paar keer een scoutcommissie geweest die al een jaar voor de kandidaatstelling actief naging welke personen in diverse netwerken benaderd zouden kunnen worden om zich eventueel kandidaat te stellen. Er zijn toen onder andere voorzitters van diverse wijkraden bezocht. Binnen de afdeling is er toen ook iets aan bijscholing gedaan. Na de eeuwwisseling zijn deze acties helaas niet meer opgepakt tot in 2010.’

Hoe is het scouten georganiseerd?
‘Ik heb sinds 2005 een aantal jaren in het afdelingsbestuur gezeten en van daaruit een periode in de landelijke adviesraad. In die periode was er contact met Martijn Brandenburg van het PvdA-partijbureau. Men was toen landelijk weer bezig om het scouten vorm te geven. In het afdelingsbestuur in Enschede stond men positief tegenover deze ontwikkeling. Een lid van de afdeling die als afgevaardigde naar het gewest actief is, is ook als scout werkzaam. Hij richt zich meer op het gewest en ik ben meer bezig met de plaatselijke afdeling. Samen met nog twee andere leden van de afdeling vormen wij een scoutcommissie. Ons doel is om al dan niet bewezen politiek talent te mobiliseren voor uiteenlopende volksvertegenwoordigende en bestuurlijke functies. De scout heeft in onze situatie met name een signaleringsfunctie. Je belangrijkste taak is aan te geven of iemand de kwaliteiten bezit om als volksvertegenwoordiger te functioneren. De commissie valt onder verantwoordelijkheid van het afdelingsbestuur.’

Maken jullie gebruik van faciliteiten die door het partijbureau worden aangeboden?
‘Ik ga meestal wel naar de landelijk bijeenkomsten en de ondersteuning van Martijn hierin is goed en plezierig. Verder adviseer ik altijd aan leden die een politieke loopbaan ambiëren om gebruik te maken van scholing en training die aangeboden wordt door het partijbureau. Maar ook zittende bestuurs- en raadsleden worden hier op gewezen.’

Wat zijn de do’s en don’ts bij het scouten? Welke lessen hebben jullie daar over geleerd?
‘Er zijn mensen die je zelf tegenkomt of die via iemand anders met je in gesprek gaan over een mogelijke politieke carrière. Iemand die nog niet zo actief is in de afdeling adviseer ik altijd dat eerst te doen, of om fractievergaderingen te volgen zodat je een beeld krijgt van wat daar gebeurt. Het allerbelangrijkste is dat je eerlijk bent. Verwachtingen en realiteit lopen soms ver uiteen. Volksvertegenwoordiger zijn is één maar het blijven is een tweede. Tegen mensen die denken dat ze het wel kunnen terwijl ze naar jouw oordeel toch niet geschikt zijn, moet je dat ook eerlijk durven zeggen. Ik probeer mensen dan ook tegen zichzelf te beschermen. Ik geef ook geen garantie dat iemand die ik goed vind het ook gaat redden. Politiek is tenslotte een hard vak. Je moet het niet alleen willen maar ook kunnen.’

Waar zoeken jullie precies naar? Mensen met inhoudelijke kennis, ervaring, of meer een bepaald type personen?
‘Het belangrijkste vind ik dat mensen de beginselen van de sociaaldemocratie onderschrijven. Dat ze weten wat dat betekent en daar naar handelen. Verder vind ik dat een raadsfractie moet bestaan uit mensen met ervaring en dat je moet kunnen samenwerken. Je bent tenslotte samen een team. Ook diversiteit en kennis op maatschappelijk gebied is nodig. Kandidaten moeten weten wat er in hun stad leeft, wat de inwoners bezig houdt. Belangrijk is ook dat je zoekt naar personen die financiële en/of economische kennis hebben.’

Straks kan iedereen weer reageren op de open sollicitatieprocedure voor raadsleden. Hoe zorg je ervoor dat de gescoute mensen in dat proces zo meedraaien dat het ook werkelijk verschil maakt dát ze gescout zijn, of maken ze evenveel kans als reguliere sollicitanten?
‘Iedereen die zich in Enschede aanmeldt als kandidaat-raadslid wordt op dezelfde manier behandeld. Er wordt altijd voor de raadsverkiezingen een kandidaatstellingscommissie gevormd, onder verantwoordelijkheid van het afdelingsbestuur, dat de lijst samenstelt. Mensen die zich via een scout melden, doen net als ieder ander mee aan deze procedure. Zij moeten zich ook bij de commissie presenteren. Je hebt daar dus geen streepje voor.’

Hoeveel mensen zijn in de raad gekomen naar aanleiding van acties van scouts?
‘Bij de vorige raadsverkiezing was er geen sprake van actief scouten. Wel is een aantal personen actief benaderd op aangeven van het netwerk in de partij. Hun is gevraagd zich kandidaat te stellen. Er zijn via die actie wel kandidaten in de raad gekomen.’

Wie: Jos Fleskes
Wat: Afdelingsscout in Deventer

Waar zoek je naar met scouten?
‘Als je gaat scouten dan ben je in algemene zin aan het zoeken naar talent. Vooraf moet je de vraag stellen: wat zoek ik en welke eigenschappen/welk profiel moet iemand hebben? Zo is het begonnen in de sportwereld, met name bij het professionele voetbal, en langzamerhand zijn scoutingmethoden doorgesijpeld naar de politiek.

Zijn daar professionele HR-mensen voor nodig?
‘Het is wel handig om gebruik te maken van mensen binnen de partij die affiniteit hebben met personeelswerk en in het bijzonder met scouten. Denk hierbij ook aan oud-raadsleden, wethouders, campagneleiders en afdelingsbestuurders.’

Hoe gaan scouts te werk?
‘Het afdelingsbestuur en de fractie gaan rond de tafel om met elkaar vast te stellen wat nodig is binnen de afdeling. Vervolgens worden de daarbij behorende functieprofielen vastgesteld. Potentiële kandidaten die direct aan de eisen voldoen kun je het beste persoonlijk benaderen. Actief werven dus. Als zij zelf nog niet een bijdrage kunnen/willen leveren vraag dan of zij in hun netwerk willen zoeken, ook naar niet-leden van de partij. De praktijk leert dat daardoor ook een nieuwe aanwas ontstaat.’

Wat zijn do’s en don’ts van het scouten?
‘Het is verstandig om scouten permanent op te zetten, niet alleen voor de komende verkiezingen. Want als je dat doet kan ruis ontstaan. Ik bedoel daarmee dat fractieleden strategisch gedrag vertonen omdat zij belangen hebben bij hun (toekomstige) positie. Ook is het belangrijk om de werkwijze regelmatig te evalueren, iets wat er nog wel eens bij inschiet. Scouten is zoals ik altijd zeg een onderdeel van het personeelsbeleid en daarmee een continu proces zoals bij instellingen en bedrijven ook het geval is.’

Wat is belangrijk bij de omgang met kandidaten?
‘Wees transparant tegenover potentiële kandidaten en doe aan verwachtingsmanagement. Leg dus goed uit wat de spelregels zijn die bepalen wie uiteindelijk de kandidaat wordt. Als dat in orde is, begint de volgende fase: regelen dat potentiële kandidaten worden opgevangen, begeleid en nazorg krijgen. Als je het goed op de rails zet, is scouten echt leuk om te doen.’

Wie: Conny Beenders
Wat: Fractievoorzitter in Weert

Waaruit bestaan jouw activiteiten op het gebied van scouting?
‘Ik ben al ruim een jaar bezig met het scouten van mensen in mijn netwerk. We hebben nu brainstormavonden, als een vervolg op de gesprekken die ik met diverse belangstellenden heb gevoerd. Mensen laten meedenken en ze daardoor weten te enthousiasmeren is mijn doel. Vernieuwen van de structuur is nodig. Ik heb de indruk dat er partijgenoten zijn die bang zijn om kandidaten aan te dragen omdat dan de eigen positie in het gedrang kan komen.

Waar zoeken jullie precies naar? Mensen met inhoudelijke kennis en ervaring, of meer een bepaald type personen?
‘Wij zoeken naar mensen die gedreven zijn en trots zijn op de stad waar ze wonen. Inhoudelijke kennis en ervaring zijn zeer welkom, maar de manier waarop mensen in de stad en politiek staan is nog belangrijker.’

Wat heeft het scouten bij eerdere verkiezingen opgeleverd?
‘Zes jaar geleden zijn twee sollicitanten met voorkeurstemmen in de raad gekomen. Eentje is helaas afgehaakt, de tweede kandidaat was ik. Over het algemeen is het moeilijk om mensen te vinden die politiek actief willen zijn. Het kost ook veel tijd. De oude garde is niet in beweging te krijgen. Daarnaast wordt altijd gezegd dat jongeren niet willen. Maar je moet jongeren kansen en vertrouwen geven. Dat is de reden waarom ik per 1 september terugtreed als fractievoorzitter. Fanida Kadra wordt mijn opvolgster. Coaching on the job wordt dan mijn taak. Mijn advies aan jongeren: als de trein stopt en de deur gaat voor je open, stap dan in want deze kans krijg je maar één keer!’