Gistermiddag was ik bij een door de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) georganiseerd debat over de politieke islam. Graham Fuller en Marcel Kurpershoek gaven allebei een lezing. De zaal zat vanwege het beladen onderwerp natuurlijk vol met prominente figuren, zoals Frits Bolkestein, Michiel Scheltema en Joris Voorhoeve. Wat echter ook opviel was dat het aantal moslims letterlijk op een hand te tellen was. Dat is dan op zijn zachtst gezegd toch weer jammer.
De enige stoel met beenruimte stond helemaal achterin, dus daar besloot ik te gaan zitten. Pieter Winsemius kwam naast mij zitten en gedurende de lezingen konden we het niet laten om elkaar commentaar op de lezingen toe te fluisteren terwijl deze nog bezig waren. Dat soort baldadigheid krijg je als je op de achterste rij zit (weet ik na jarenlange ervaring), zelfs als ex-minister dus blijkbaar. Afijn, de lezingen zijn te vinden op www.wrr.nl, maar onze conclusie over met name Fuller’s verhaal natuurlijk niet. Dat ging ongeveer zo:
Kirsten: ‘Zijn verhaal is wel heel erg positief, vindt u ook niet? Hij zegt in feite dat alles wel weer goed komt met de islam.’
Pieter: ‘Dat viel mij ook op ja, maar dat is wel eens een keer goed. Met negatieve verhalen is de wereld nog nooit veranderd.’
Kirsten: ‘Juist wel! Het probleem is alleen dat negatieve verhalen ook tot negatieve veranderingen (oorlog) leiden! Maar terugkomend op Fuller: het kan ook tegen je werken, als je te positief bent, dan wordt dat snel voor naïviteit aangezien.’
Pieter: ‘Dat is waar, maar naïviteit heeft de wereld ook veranderd. Op een positieve manier.’
En allebei dachten we toen waarschijnlijk aan mensen als Martin Luther King, en we keken elkaar begripvol aan en gingen weer braaf verder met luisteren naar de wijze mannen achter de microfoon. In de hoop dat alles wel weer goed komt.
Update: Hiram vroeg mij in een reactie op deze post ook om een inhoudelijke mening over de politieke islam. Oke, hier is ie:
Als ik Fuller’s definitie van politieke islam als uitgangspunt neem: ‘A definition of Political Islam: an attempt to find within Islam guidance to handle political and social crisis within the Muslim world’, dan kan ik zelf niet veel anders doen dan concluderen dat ik in ieder geval zelf vind dat kerk en staat gescheiden moeten zijn. Je politieke inzet baseren op de koran of de bijbel mag van mij best, maar je moet je er niet op beroepen, vind ik. Maar er staan in allerlei heilige geschriften natuurlijk talloze normen en waarden geformuleerd die je best als basis kunt gebruiken bij je beleid. ‘Gij zult niet doden’ staat dan ook terecht in de wet, bijvoorbeeld. Maar zodra zo’n geschrift letterlijk en figuurlijk heilig wordt en tot op de letter wordt geinterpreteerd om tot beleid te komen, dan gaat het de verkeerde kant op. Die boeken zijn meestal honderden of duizenden jaren oud en doen geen recht aan de huidige samenleving. Dat constateert Fuller dan ook terecht.
Ik kan hem ook volgen in zijn verhaal dat veel moslims de politieke islam wellicht als uitweg zien in het door corruptie en dictatoriale gesitueerde klimaat in veel landen in het midden-oosten. Maar dan moet -indien gekozen of anderszins aan de macht gekozen- diezelfde politieke islam zich ook bewijzen op bijvoorbeeld sociaal-economisch vlak. Mensen willen toch vooral een dak boven hun hoofd, goed onderwijs voor hun kinderen, voldoende te eten, etc. Haal de behoeftenhierarchie van Maslow er maar bij, het midden-oosten is zich op aan het werken in die hierarchie. De politieke islam kan in een gematigde vorm een oplossing bieden wellicht, het is alleen zaak om de extremen uit te bannen of in ieder geval te bevechten, met woorden wel te verstaan. Het dilemma dat Fuller echter schetst is dat het momenteel ondoenlijk is om enige genuanceerde discussie op gang te krijgen, daarvoor zijn de spanningen veel te hoog opgelopen. Een gematigd islamitisch geluid is nu nergens echt mogelijk, iedereen is alleen bezig met zichzelf te verdedigen. Zowel het westen, als het oosten (als je even in die twee oppervlakkige uitersten denkt).
Wat mij persoonlijk opviel (en daar had ik het ook over met Winsemius) is dat de rol van de media zo belangrijk is. Ten tijde van de verzuiling zorgde de media er juist voor dat mensen van verschillende (religieuze) achtergronden meer leerden van ‘de anderen’. Dat bracht ze nader tot elkaar. Maar als het gaat om het moslimdebat, dan zie je dat de media juist polariseren. Verschillen die al bestaan worden uitgelicht, en verscherpt. En dat heeft nu juist een negatief effect. Dat mag je de journalistiek best aanrekenen, zij hebben daar ook hun verantwoordelijk in vind ik. Maar nu volgt slechts de ene op de andere hype. Is het u ook opgevallen dat toen prins Bernhard doodging, het moslimdebat ineens uit alle media verdween? Wat dat betreft zou je sarcastisch op kunnen merken dat zijn dood net op tijd kwam. Maar goed, ik dwaal af.