Ongeveer anderhalf jaar geleden schreef ik in het kader van het 10-jarig bestaan van XS4ALL een essay met als thema ‘XS4ALL over tien jaar’. Sommige dingen zijn nu alweer hopeloos achterhaald of ronduit naïef, maar dat mag de pret niet drukken. Ik heb alles gewoon laten staan zoals ik het toen schreef. Mea culpa!
20 jaar XS4ALL?
Om te bepalen wat de toekomst van XS4ALL is, zul je eerst moeten kijken wat de toekomst van internet is. En als we de afgelopen pakweg tien jaar iets geleerd hebben, dan is het wel dat die toekomst bijzonder lastig te voorspellen is. Op dag één gold dat al voor XS4ALL zelf. De verwachtingen die er waren op de middellange termijn, werden op dag één al teniet gedaan doordat er veel meer aanmeldingen waren dan vooraf was ingeschat. Een tot op het moment van vandaag niet aflatende groei zette zich in, dwars tegen het uiteindelijke klappen van de ‘internet-bubble’ in. Waar talloze internetbedrijven enkele jaren terug ten onder gingen of drastisch moesten reorganiseren, glipt XS4ALL tot dusverre keer op keer door alle mazen heen. We groeien in omzet, in klanten, in medewerkers, en ondanks de overname door KPN groeien we ook keer op keer in gezag en autoriteit. Niemand vraagt aan KPN als marktleider wat er zoal gebeurt op internetgebied, alle journalisten hangen bij onze PR/PA-afdeling aan de telefoon. Op dit moment doen we het wat dat betreft dus goed.
Maar hoe zit het met onze producten? Inbellers bestaan bijna al niet meer. Het is of kabel, waar wij niets mee doen, of ADSL wat de klok slaat. We trekken nog steeds grote aantallen nieuwe ADSL-ers, ondanks de gigantische prijzenslag die je nu in de markt ziet. Mijn verwachting is dat er op de korte termijn wellicht veel klanten weglopen en dat er minder bijkomen. Maar op de lange termijn denk ik dat die extreem lage prijzen niet vol te houden zijn. Uiteindelijk heeft alles nog steeds zijn prijs. Het begrip voor deze stellingname is met de jaren alleen maar toegenomen onder klanten. Waar bij ‘gratis internet’ klanten soms nog boos uitvielen, is er nu vooral begrip als je ze vertelt dat het feit dat ze een goed product en goede ondersteuning geleverd krijgen, komt doordat we daar ook in investeren met het geld dat ze aan ons betalen. Kwaliteit zal dus altijd blijven scoren, daar ben ik niet bang voor.
Voordat we kijken hoe XS4ALL er over tien jaar uitziet, is het wellicht handig om te kijken wat er op internetgebied in zijn algemeenheid nog aan ontwikkelingen te zien is. De nadruk lijkt er het laatste jaar op te liggen dat er steeds meer regulering komt. Anti-spamwetgeving, de veldslag omtrent illegale downloads, spyware, privacy-regelgeving, rechtszaken tegen hackers en virusverspreiders. Overheden hebben internet definitief ontdekt en proberen te reguleren wat ze kunnen reguleren. Het vrije karakter van internet komt in gevaar, maar: komt wel noodgedwongen in gevaar. De extreme toename van spam de afgelopen jaren (vrijwel alle studies wijzen uit dat rond de 50% van alle e-mail spam is) brengt de infrastructuur voor e-mail in gevaar. Daar de internetgemeenschap zowel organisatorisch, technisch, juridisch als financieel niet in staat is om spam tot een halt te brengen, moeten overheden wel in dit gat springen, het is gewoon een kwestie van marktfalen. En waar de overheid zich de laatste jaren juist steeds meer terugtrekt uit de maatschappij, zal internet juist met een tegenbeweging te maken krijgen. Meer regelgeving, minder privacy (als we niet oppassen).
Naast regulering zijn er natuurlijk ook veel inhoudelijke ontwikkelingen. DSL-TV zal een hoge vlucht nemen waardoor het onderscheid tussen tv’s en pc’s steeds verder zal afnemen. Computerbeeldschermen lijken (of zijn!) nu al vaak op TV’s, variërend van normale schermen tot breedbeeld. Ook de geluidskwaliteit neemt toe. De gebruikte bandbreedte zal door dit soort toepassingen ook steeds meer toenemen, hetgeen definitief een einde zal maken aan een simpele analoge of ISDN verbinding. Verbindingen zullen dus voorlopig vooral steeds sneller moeten worden, en stabieler. Diepte-investeringen zijn hierbij onontbeerlijk, waardoor de grote spelers op de markt steeds meer geneigd zullen zijn om kleinere op te kopen om zo hun marktaandeel uit te breiden, waardoor die investeringen ook te gelde kunnen worden gemaakt. Prioriteit nummer één hierbij is dus het overnemen van access-providers. Hostingproviders komen op een verre tweede plaats.
Maar ook daar zal verandering in komen, want zodra de accessmarkt verdeeld is, zal de focus op de inhoud moeten zijn. Welke producten ga je -naast iets voor de hand liggends als DSL-TV- aanbieden? Internet communities zijn wat dat betreft nog steeds ‘alive and kicking’. Sites breiden steeds meer uit: niet alleen met nieuws en mogelijkheid tot aanschaf van allerlei diensten en producten, maar ook met forums, filmpjes, kortingen, maillijsten, enzovoorts. Portals worden steeds groter en werken soms bijna als vervanging voor zoekprogramma’s als Google. Internet moet vooral veel eenvoudiger worden, zowel om dingen te vinden, als in gebruik. Internet wordt door velen al gezien als een nutsvoorziening, maar de technische realiteit is anders. Door alle talloze verschillende routers, modems, pc-configuraties, providers, enzovoorts is er nauwelijks enige standaard (de standaard is een zo groot mogelijke variëteit!). En dat brengt ook grote dilemma’s met zich mee: zonder standaard is het voor veel mensen te ingewikkeld, maar met standaard impliceer je dat er monopolies ontstaan (of zich verder ontwikkelen). Samenwerking is wellicht het toverwoord. Maar tussen wie…? Bedrijven onderling, of bedrijven en overheid, of allebei?
De wereld wordt steeds meer een grote leefgemeenschap. Globalisering. En dat vind je natuurlijk ook (of juist) op internet. Waar je in de ‘echte’ wereld grote bedrijven allianties aan ziet gaan om monopolist of oligopolist te worden, zie je dat in de internetwereld ook. En dan gaat het niet alleen om aanbieders van toegang tot internet, maar ook om aanbieders op internet. Giganten als E-bay en in Nederland startpagina.nl hebben voldoende kapitaal en kennis om hun emperium uit te breiden, waar kleine bedrijven vaak wel de kennis hebben, maar niet het kapitaal om de concurrentie aan te gaan. De volgende stap die de (een) overheid wellicht zal ondernemen is dus het aanpakken van dergelijke bedrijven. Ik geloof niet dat bijvoorbeeld de NMa al erg actief is op internetgebied buiten ‘de toegang tot’ om, maar ook dit zal slechts een kwestie van tijd zijn. Er is meer dan Microsoft alleen!
In zijn algemeenheid zijn er nog wel enkele ontwikkelingen te voorspellen op internetgebied: les geven en krijgen via internet zal een grote vlucht nemen, er zal misschien betaald moeten worden voor het versturen van e-mail (als alle andere maatregelen tegen spam niet helpen), het huishouden en internet zullen onlosmakelijk aan elkaar verbonden worden, spraaktechnologie zal op de middellange termijn een centrale rol gaan spelen (dus loop ook daarin voorop!), content zal steeds meer tegen betaling verkrijgbaar zijn, het gebruik van kunstmatige intelligentie zal toenemen (bijvoorbeeld linguïstisch: stel een vraag en uw zoekprogramma anticipeert hierop door zelf een inschatting te geven over wat uw bedoeling is), telewerken komt toch weer terug. En als klap op de vuurpijl zal de terminal weer helemaal terugkeren. Over een paar jaar zal niemand meer Word of Excel op zijn computer hebben, dat draait gewoon elders (bij Microsoft) op een grote server en daar maak je dan op afstand eenmalig gebruik van. En je betaalt dan ook per uur, of desnoods zelfs per letter die je tikt. Die toekomst is wellicht dichterbij dan menigeen denkt. Microsoft en andere providers zijn volop bezig met de ontwikkeling hiervan.
Wat moet XS4ALL doen?
Over tien jaar is alles vrijwel zeker wireless, dus de focus voor XS4ALL moet daar nu op liggen. Wireless internet leek even een doodgeboren kindje, maar dat was gewoon een valse start. Als puntje bij paaltje komt wil iedereen overal en a
ltijd kunnen internetten. Dat is één.
Twee is dat we op moeten passen dat we niet voorbij gestreefd worden door nog grotere partijen dan die er nu al op de markt actief zijn wat betreft access. Ook (lokale) overheden mengen zich namelijk steeds meer in de access-markt. Studenten kregen veelal al aanbiedingen voor goedkoop internet via een eigen netwerk (zoals de campus bij de UTwente), maar ook een flink aantal steden meent internettoegang te moeten aanbieden, mede omdat ook zij internet steeds meer als een nutsvoorziening beschouwen. Ze lijken dit liever in eigen beheer te willen doen dan dat ze het willen uitbesteden. Het zou op zijn zachtst gezegd handig zijn om met diverse gemeentes om de tafel te gaan zitten om te kijken wat wij voor ze kunnen doen.
Wat hosting betreft, als derde punt: daar is nog veel te winnen. De access-markt raakt verzadigd, maar de hostingmarkt zal hard gaan veranderen. Nieuwe producten vereisen nieuwe technieken en aangepaste wensen en eisen van klanten. XS4ALL moet ook hier doen wat op de access-markt al gebeurt: een zo compleet mogelijk pakket aanbieden voor een eerlijke prijs met goede ondersteuning. Het is daarom als je naar de huidige situatie kijkt bijna ongelooflijk dat PHP, ASP, MSSQL of MySQL bijvoorbeeld nog niet standaard in veel meer hostingpakketten zitten dan nu. Wat hosting betreft zijn we de afgelopen drie jaar met name achteruit gehold door niet mee te bewegen met ontwikkelingen op de markt. We zijn beperkt en duur, en dat is een slechte combinatie. Naast een productaanpassing is hier dus ook een prijscorrectie noodzakelijk.
Dan een sociaal aspect: er is al vaak voor gewaarschuwd: een nieuwe tweedeling in de maatschappij dreigt. Digibeten versus alles en iedereen die met een computer om kan gaan. Een zeer onwenselijke situatie, zeker als je de discussie omtrent internet als nutsvoorziening in ogenschouw neemt. Waar mogelijk moet XS4ALL haar naam dus eer aandoen. XS4ALL. Dat mag best het motto zijn, nog meer dan ‘de professionals’. Laten we dus ten vierde vooral de onderkant van de markt niet vergeten. Wellicht commercieel niet zo interessant, maar die mix tussen idealisme en zakelijkheid waar we zo trots op zijn kan en mag hiermee alleen maar onderstreept worden.
En als vijfde ten slotte, moet XS4ALL vooral zichzelf blijven. Eigenwijs, slim, professioneel, meedenkend, zo onafhankelijk mogelijk. Zodra je de nu heersende normen en waarden overboord zet, geef je je over aan de waan van de dag en de markt, en dan zijn we onze autoriteit en gezag, en daarmee ook onze invloed kwijt. Voor altijd. En dan worden we slechts een speelbal van het lot als het er om gaat waar we over 10 jaar staan.
Kirsten Verdel