Door: Kirsten Verdel
Gepubliceerd in het NRC op 20-12-2012
Stadsdeelbestuurders in Amsterdam en Rotterdam willen er niet aan, maar de afschaffing van de deelgemeenten is terecht, vindt Kirsten Verdel.
Mits de Eerste Kamer er mee instemt, treedt per maart 2014 het wetsvoorstel afschaffing deelgemeenten in werking. Dan worden de veertien Rotterdamse deelgemeenten en de zeven Amsterdamse stadsdelen afgeschaft.
De overheid is evenwel een veelkoppig monster. Ze groeit meteen weer als je er in snijdt. Politici in beide steden proberen met allerlei trucs toch nog een apparaat op te tuigen dat verdacht veel lijkt op het in stand houden van deelgemeenten of stadsdelen. Begin november debatteerde de Amsterdamse raad over de uitgangspunten voor een nieuw bestuurlijk bestel; in Rotterdam gebeurt dit vanavond.
De tegenstanders van het wetsvoorstel wijzen op grote democratische bezwaren: ‘wij willen zelf bepalen hoe de stad bestuurd wordt,’ ‘democratie wordt zo verder van bewoners af georganiseerd’, ‘we moeten juist dichtbij het volk staan’, ‘we moeten specifiek beleid kunnen richten op de wensen van een stadsdeel’, ‘er ontstaan Rotterdamse toestanden waarbij lokale bestuurders geen mandaat hebben om in te grijpen’, ‘als we stoppen geven we lokale expertise en doorzettingsmacht op’. De lijst argumenten lijkt eindeloos. Maar bij elk argument kun je je afvragen waarom de gemeenteraad dat niet zou kunnen, zoals in elke andere gemeente in Nederland. Laten we het maar gewoon hardop zeggen: alle argumenten klinken uiteindelijk toch vooral als angst om het eigen baantje te verliezen. Niet voor niets is er onder bewoners van beide steden geen protest te horen tegen de afschaffing.
Uit diverse onderzoeken blijkt dat bijvoorbeeld het bestel in Rotterdam niet per se beter functioneert dan het gemeentebestuur in de rest van het land. Zo concludeert de Universiteit van Tilburg in een vergelijkend onderzoek dat Nederland -net als Duitsland- geen direct gekozen bestuurders kent, geen beslissende referenda, een vooral projectmatige en geen permanente aanpak van burgerparticipatie, en geen maatschappelijke discussie over de kwaliteit van de democratie. ‘Ook hier wijkt Rotterdam niet wezenlijk af van de rest van het land.’ Ook in de ‘Analyse deelgemeentelijke foto’s‘, gemaakt in opdracht van de Rotterdamse stuurgroep BMR14+, staan conclusies die niet gunstig zijn voor instandhouding van het bestel. Volgens het rapport willen burgers geen bevoegdheden, geen macht, maar gewoonweg ‘enige reële invloed op de bepaling van lokaal beleid.’ Ze ervaren nu vaak ‘miniparlementjes’ en ‘ergeren zich aan de onderlinge strijd binnen deelgemeenten.’ Zolang de deelgemeenteloketten voor praktische zaken openblijven, vinden de meeste inwoners het allemaal prima.
Een half miljoen Rotterdammers werd onlangs de keuze voorgelegd tussen twee alternatieve bestuursmodellen. Rotterdam telt veertien deelgemeenten, met in totaal 268 deelraadsleden, en daarbovenop nog een stuk of vijftig deelgemeentebestuurders -dit dus naast het ‘reguliere’ College van burgemeester en acht wethouders en de 45 gemeenteraadsleden. In de eerste variant moeten Rotterdammers tussen de 100 en 126 gebiedsbestuurders kiezen, naast 45 gemeenteraadsleden. In de andere wordt Rotterdam opgedeeld in 55 wijken, die elk een wijkvertegenwoordiger krijgen, te benoemen door de gemeenteraad. Feitelijk blijft er in beide varianten dus een (semi)democratische tussenlaag bestaan. Het echte probleem is dat het een valse keuze betreft: waarom immers móeten bewoners kiezen voor een van deze twee varianten? Waar is optie drie -het simpelweg opheffen van de deelgemeenten?
Deelgemeentevoorzitter Lucas de Boer van Kralingen-Crooswijk is een van de zeer weinige deelgemeentepolitici die zich uitspreken voor afschaffing. Het argument van democratische legitimatie is volgens hem ‘absolute kolder’, omdat praktisch alles wat deelraden nu doen ook kan worden gedaan door de gemeenteraad en wethouders.’Daar komt bij dat de minister al drie jaar geleden het budgetrecht voor deelgemeenten heeft afgeschaft, dus waar heb je dan überhaupt nog democratische legitimatie voor nodig?’
Het zou beter zijn als gemeenteraadsleden in Amsterdam en Rotterdam fulltimers worden, die zelf meer verbinding met wijken zoeken. Gekozen deelgemeente- en stadsdeelpolitici zijn echt overbodig zolang het door de gemeenteraad bepaalde beleid lokale wensen in acht neemt, werk maakt van echte bewonersparticipatie en lokale gemeenteloketten in stand houdt. Dat is genoeg. Het monster kan toch wel één kopje kleiner?
Kirsten Verdel is bestuurskundige en inwoonster van Rotterdam